Duurzaam opvoeden: 10 praktische tips voor een groen en bewust gezinsleven
Lotte van der Zanden
29 maart 2025
Je kan als ouder wel duurzaam willen opvoeden, maar hoe zorg je dat je kinderen ook mee gaan doen en dat het gezellig blijft? In een korte tijd verduurzaamde Lotte haar gezinsleven en in dit artikel deel ze haar beste tips voor duurzaam opvoeden.
Begin vroeg met duurzaam opvoeden
De allereerste tip is eigenlijk heel logisch. Hoe eerder je begint met duurzaam opvoeden, hoe eerder je kinderen gewend zijn. Of het nou vegetarisch eten is, tweedehands cadeaus voor hun verjaardag of door de regen fietsen. Zeker als kinderen nog jong zijn hebben ze nog geen beeld van wat ‘normaal’ is. En zo is het dus aan jou als ouder om te bepalen hoe jullie als gezin duurzaam leven en wat voor jouw kinderen de norm wordt. Heb je al wat oudere kinderen dan gaat dit nog steeds op! Het zal wat meer tijd vergen omdat je kind nu eenmaal al gewend is aan een bepaalde norm. Maar hoe eerder je begint met het maken van veranderingen daarin hoe sneller duurzaam opvoeden het nieuwe normaal is.
Durf uit te leggen
Wil je met je hele gezin duurzaam leven? Begin al vroeg met uitleggen waaróm jullie bepaalde duurzame keuzes maken. Hoe belangrijk de aarde is en hoe we goed voor haar zorgen. Zo wordt een tweedehands cadeau ineens een goede daad en niet een goedkoop afdankertje. Durf vragen van kinderen over duurzame onderwerpen ook eerlijk te beantwoorden. Ja, voor vlees worden dieren doodgemaakt, en nee, het gaat niet zo goed met de planeet. Blijf natuurlijk wel leeftijdsadequaat vertellen (geen enge details over slachthuizen of het einde van de wereld). Maar vertel ook geen onwaarheden. In de bieb kan je ook steeds meer kinderboeken vinden over duurzaam leven en opvoeden, zowel voor oudere kinderen als voorleesboeken voor hele jonge kinderen. Lees ook onze kinderboekentips. Ook natuurmusea hebben er soms mooie tentoonstellingen over. Wie vindt dat dit een beetje op indoctrinatie begint te lijken: als ouder beïnvloed je je kinderen sowieso door jouw overtuigingen met ze te delen, of dat die nou duurzaam opvoeden is of meer mainstream keuzes.
Wat je voedt dat groeit, stimuleer duurzaam gedrag
Duurzaam leven kun je stimuleren. Het klinkt misschien wat controversieel, maar ook op de interesses van je kind heb je als ouder invloed. Het is eigenlijk heel logisch: als je met je kind wekelijks gaat kledingshoppen en gaat oefenen met het herkennen van autologo’s krijgt het andere interesses dan wanneer je gaat boswandelen en oefenen met vogelsoorten. Natuurlijk wil dat niet zeggen dat je niet-duurzame interesses de kop in moet drukken. Je kind mag natuurlijk zelf kiezen wat het leuk vindt! Maar denk wel na over welke interesses je gewoon zijn beloop laat en welke je als ouder actief aanmoedigt met tijd, aandacht en geld. Een verjaardag is een goed moment om daarbij stil te staan. Welke interesses van je kind wil je stimuleren met een mooi cadeau? Heeft je kind helemaal geen duurzame interesses, dan is de natuur een goed begin. Vaak gaat het vanzelf: mooie schelpen, veren en dennenappels gaan mee naar huis en er ontstaat een verzameling. Doe ze niet te vlug de deur uit maar geef ze een mooie vaste plek.
Pick your battles bij duurzaam opvoeden
Duurzaam leven hoeft niet altijd de norm te zijn. Je kan niet álles doen, zeker niet in een druk gezinsleven. Tegelijkertijd vind jij als duurzame ouder sommige onderwerpen misschien zó belangrijk dat je echt wil dat iedereen in het gezin eraan mee gaat doen. Kies daarom één of twee duurzame regels waarbij je echt op je strepen gaat staan (bijvoorbeeld geen vliegvakanties meer) en geef je kinderen wat meer ruimte op andere gebieden (bijvoorbeeld de aanschaf van nieuwe kleding). Het liefst kiest je daarbij voor ‘battles’ die het echt wáárd zijn om aan te gaan. Impactvolle stappen zoals plantaardiger eten, tweedehands spullen kopen, de auto laten staan en stoppen met vliegen. Heb je wat oudere kinderen, ga dan ook met ze in overleg over duurzame keuzes waar jullie het niet met elkaar eens zijn, zoals bijvoorbeeld jullie vakantiebestemming. Zo kun je samen proberen een middenweg te vinden (iets minder ver weg) of desnoods afspreken dat je om en om mag kiezen.
Geef het goede voorbeeld in duurzaam opvoeden
Je hoeft als ouder niet altijd perfect duurzaam te leven. Sterker nog, het is zelfs góed om te laten zien aan je kinderen hoe je duurzame afwegingen kunt maken. En wanneer je door omstandigheden een keer beter kiest voor een minder duurzame optie. Probeer je alleen wél consequent vast te houden aan die paar duurzame gewoonten die je het allerbelangrijkst vindt. Ga jij als zogenaamd overtuigd vegetariër toch af en toe voor een dikke steak? Dan laat je zien aan je kinderen dat het vegetarisch eten blijkbaar toch niet zo belangrijk is. Laat ook zien dat de regels niet alleen voor de kinderen gelden maar ook voor jou: ga zelf óók op de fiets door de regen en koop je eigen kleding óók tweedehands, niet alleen die van de kinderen.
Neem de tijd voor duurzaam opvoeden
Het begin van duurzaam opvoeden kan uitdagingen met zich meebrengen. Verandering kan lastig zijn voor jong én oud en het kan helpen om de tijd te nemen. Als een kind bijvoorbeeld eerst altijd in de auto naar school werd gebracht en nu ineens elke dag door weer en wind zelf naar school moet fietsen, kan dat wel voor wat weerstand zorgen. Begin dus rustig aan en bouw het langzaam op. Hetzelfde geldt voor andere duurzame stappen zoals plantaardig eten (neem de tijd om van álles te proberen), de verwarming laag zetten (graadje voor graadje) of tweedehands spullen kopen (begin met tweedekans).
Maak van duurzaam leven een feestje!
Voor sommige mensen betekent duurzaam opvoeden vooral “dingen niet meer mogen doen” maar dat hoeft helemaal niet zo te zijn. Laat je kind juist zien hoe je kan geníeten van duurzaam leven. En hoe enthousiast het je maakt om nieuwe duurzame stappen te zetten! Dat werkt veel aanstekelijker (ook voor jezelf trouwens). Ga bijvoorbeeld met je kinderen naar de speelotheek of bibliotheek om speelgoed en boeken uit te kiezen. Plant inheemse bloemen in de tuin en kijk samen naar alle prachtige insecten die daar op af komen. Betrek de kinderen in het bakken van allerlei plantaardige lekkernijen. Of laat ze voor zichzelf kleding uitzoeken in een kringloopwinkel of bij een Krijgdekleertjes ruilpunt. Laat oudere kinderen zien hoe ze spotgoedkoop op Marktplaats en Vinted de dingen kunnen scoren die ze willen hebben. Kijk samen mooie documentaires over de wonderen van de natuur. En ga een gezellig dagje kringlopen en probeer over de jaren alle vega(n) tentjes in jullie woonplaats uit!
Leer kinderen genieten van de natuur
De natuur is dé inspiratie bij uitstek voor een duurzamer leven: wie van de natuur houdt gaat er vanzelf beter voor gaan zorgen. Daarvoor moet je je wel kunnen omringen door de natuur, dus ga vanaf jonge leeftijd zoveel mogelijk met je kinderen de bossen in. Nee, een speeltuin in een park geeft niet dezelfde beleving als door de bosjes kruipen en hutten van takken bouwen. Laat ze de natuur echt beleven met al hun zintuigen! Laat ze vies worden, diertjes oprapen, in bomen klimmen, dammetjes bouwen en exploreren. Wel altijd met respect voor de natuur natuurlijk. Zijn je kinderen nog niet zo enthousiast over de natuur (of niet meer) kies dan voor buitenactiviteiten die nog wat extra’s bieden. Een kabouterwandeling bijvoorbeeld, geo-cachen, ga op pad met de boswachter of doe een kinderactiviteit van OERRR of Staatsbosbeheer. Het zijn ideale uitstapjes om te ondernemen in het weekend of de schoolvakanties. Voor kinderen die al meer van de natuur houden kan ook de scouting leuk zijn, al hangt het af van de groep of ze vooral bezig zijn met de natuur of vooral met vuurtjes stoken… ;) Bij een jeugdgroep van IVN Natuureducatie zit je zeker goed. Daarbij gaan ze maandelijks de natuur in om te leren over onderwerpen zoals paddenstoelen, waterkwaliteit, diersporen en het bodemleven. Ook zijn er voor oudere kinderen kampen en excursies van de JNM.
Bedenk nieuwe duurzame tradities
We zijn allemaal opgegroeid met bepaalde tradities – in het speciaal rondom de feestdagen – en ook die mogen best een duurzame upgrade krijgen. Tradities zoals eieren eten met Pasen, cadeaus onder de kerstboom en vuurwerk afsteken met Oud en Nieuw kunnen prima in een duurzaam jasje gegoten worden. Je kan bijvoorbeeld ook elk jaar een kip adopteren met Pasen en herbruikbare eieren verstoppen. Voor de kerstvakantie kun je een Legoset huren om in de vakantie samen te bouwen. En het nieuwe jaar kun je (binnen) inblazen met een confettikanon en een discolamp.
Denk bij het geven van cadeaus ook eens out-of-the-box. Er is niets mis met een mooi tweedehands cadeau maar er zijn ook een heleboel manieren om je kind te verwennen waar géén spullen bij komen kijken. Denk bijvoorbeeld aan verjaardagstradities zoals ontbijt op bed, het avondeten mogen uitkiezen, laat mogen opblijven, mooi op de foto gaan, een ervaring of een dagje uit als cadeau. Lees ook eens onze leukste tips voor belevenis cadeaus voor kinderen. Bepaal samen wat jullie tradities worden en let op dat je niet alleen onduurzame tradities doorbreekt maar er ook mooie, duurzame tradities voor in de plaats maakt!
Houd rekening met je omgeving
Ga je door je nieuwe duurzame lifestyle met jouw gezin tradities doorbreken dan kan je een gevoelige snaar raken bij familie en vrienden. Misschien willen de grootouders van jouw kinderen bijvoorbeeld wél graag nieuwe cadeaus voor ze kopen ook al komt dat niet overeen met jouw duurzame visie. Je kunt natuurlijk altijd je voorkeur aangeven en proberen te overleggen. Maar probeer het ook te accepteren dat iedereen nu eenmaal zijn eigen keuzes mag maken en niet iedereen evenveel bezig is met duurzaamheid. Het kan ook zijn dat de duurzame keuzes die je voor je kinderen maakt commentaar opleveren van je omgeving. Dingen zoals: “het is wel sneu dat ze altijd tweedehands kleding dragen” of “vegetarisch eten lijkt me niet goed voor kinderen in de groei!”. Vaak komt dat vooral voort uit liefde voor je kind, probeer het dus ook zo te zien. Tegelijkertijd kan je omgeving je ook verrassen. Wie weet gaan ze zich ook wel inlezen of raken zelfs geïnspireerd en nemen bepaalde duurzame gewoonten of tradities die jij hebt bedacht na een tijdje over. Voor je het weet vieren jullie voortaan samen Recycle Sint!
Duurzaam opvoeden in 10 tips
Duurzaam opvoeden is een bewuste keuze die bijdraagt aan een betere toekomst voor je kind én de planeet. Door kleine, groene gewoontes in het dagelijks leven te integreren, zoals tweedehands spullen gebruiken, minder afval produceren en plantardige voeding kiezen, maak je een groot verschil. Begin vandaag nog en geef het goede voorbeeld, zo groeit je kind op met respect voor mens, dier en milieu.
Meer lezen?
- Duurzame capsule wardrobe voor kinderen: zo pak je het aan!
- Uit in Nederland: onze favo musea met kinderen
- Zo vier je een duurzaam kinderfeestje
In dit artikel staan affiliate links. Wanneer je via één van deze links een aankoop doet, ontvangt DuurzameKeuzes een (meestal kleine) commissie van de verkoper, terwijl het jou niets extra kost. Denk aan het milieu en je portemonnee; koop alleen iets als je het nodig hebt!
Foto’s door Lotte van der Zanden
Schrijf je in voor de DuurzameKeuzes nieuwsbrief!
Ontvang duurzame tips, heerlijke recepten en exclusief winacties direct in jouw inbox.
Mis niks meer van DuurzameKeuzes.com!
Volg ons op alle sociale media.
Plaats een Reactie
Meepraten?Draag gerust bij!